Olkusz nie jest zbyt popularnym celem wycieczek, a skrywa kilka atrakcji wartych odwiedzenia. Kiedyś miasto słynęło z wydobycia rud srebra i ołowiu o czym przypominają figurki gwarków. Poza tym w Olkuszu jest kilka ciekawych muzeów, ładny rynek i unikat na skalę europejską – kościelne organy.
W treści wpisu:
- co skrywają podziemia olkuskie
- posłuchaj kościelnych organów – warto
- interesujące muzea
- szlak gwarków
Olkusz – najciekawsze atrakcje
Starówka
Starówka jest niewielka, głównie to rynek i kilka wychodzących z niego uliczek, ale tam stare budynki mieszają się z nowymi. W rynku zachowało się kilkanaście kamienic z XVI i XVII w. Podobno najstarsza mieści się pod numerem 20.
W trakcie prowadzonych nie tak dawno prac archeologicznych w obrębie starówki, odkryto szyby kopalniane, pozostałości wagi miejskiej, przedproża kamienic. Pod kamienicami znajdują się średniowieczne piwnice, najwyższa ma trzy kondygnacje. Większości piwnic nie można zobaczyć, ale w niektórych urządzono restauracje, a w części zorganizowano ekspozycję Podziemny Olkusz.
W pobliżu rynku znajduje się zrekonstruowany fragment murów obronnych z czasów króla Kazimierza Wielkiego. Wejdź w uliczkę obok kościoła, tam je znajdziesz. System obronny miał ponad 1100 m długości, 15 baszt i dwie lub trzy bramy (zdania historyków są podzielone).
Zwróć uwagę na materiał z jakiego został wybudowany – to czerwony zlepieniec parczewski.
Zlepieniec parczewski
Jest oczywiste, ze do budowy najchętniej wykorzystywano miejscowy materiał. W Olkuszu takim budulcem był kamień wapienny oraz zlepieniec parczewski – czerwony piaskowiec wydobywany w Parczach (obecnie dzielnica Olkusza), nie spotykany w innych częściach kraju. Był wykorzystywany do obudowy lica muru.
Chyba najłatwiej zobaczyć go w zrekonstruowanej baszcie wraz z fragmentem muru. Ale rozejrzyj się podczas spaceru, zauważysz czerwone ściany kamienic, obramowania okien i bram wjazdowych do budynków oraz inne pozostałości murów obronnych. Kamienie, jako eksponaty znalazły się także w Kolekcji minerałów Ziemi Olkuskiej.
Podziemny Olkusz
Multimedialna ekspozycja Podziemny Olkusz składa się z dwóch części:
> część pierwsza – w piwnicach nieistniejącego ratusza; schodzi się pod płytę rynku przy fragmencie zrekonstruowanych murów ratusza,
> część druga – w piwnicach dawnego starostwa (Rynek 4).
Na wystawach zapoznamy się z historią miasta i jego mieszkańców. Zgromadzono znaleziska wydobyte podczas prac archeologicznych, prezentowana jest historia olkuskiego górnictwa i mennicy. Podziemia to interesująca multimedialna trasa turystyczna.
Ciekawostki o dawnym ratuszu:
W średniowieczu na wieży ratusza znajdował się zegar, ustanowiono również stanowisko stróża nocnego, który pełnił dyżur na tejże wieży. Natomiast piwnice wykorzystano częściowo na areszt miejski, a częściowo na bar piwny. Ratusz wyposażono w piec hypokaustyczny wzorowany na starożytnym ogrzewaniu podłogowym, który ogrzewał cały budynek (pozostałości zobaczysz w Podziemiach). Podobno do Olkusza kilkukrotnie przybył król Władysław Jagiełło oraz Zygmunt August.
Godziny otwarcia: codziennie od 9.00 – 16.30 (ostatnie wejście)
Bilety: normalny 20 zł, ulgowy 15 zł; audioprzewodnik 7 zł
Bazylika św. Andrzeja Apostoła
Bazylika św. Andrzeja Apostoła została wybudowana w I połowie XIV w., natomiast wyposażenie świątyni pochodzi z różnych epok: gotyk, renesans, barok. Cennym zabytkiem jest gotycki ołtarz. Zwróć też uwagę na półtorametrowy srebrny krzyż – dar tutejszych górników (kopia w Podziemiach), ołowianą chrzcielnicę z XVI w. oraz malowidła ścienne. Niestety, do świątyni mogłam zajrzeć tylko przez kraty.
Ale najcenniejsze są organy – najstarsze zachowane polskie organy. To unikat na skalę europejską.
Koniecznie obejrzyj film w którym organista prezentuje ogrom dźwięków jakie można wydobyć z instrumentu, otwierając odpowiednie grupy piszczałek.
Czy wiesz?*
Renesansowe organy autorstwa Hansa Hummla budowano w latach 1611-1633. Ukończył je uczeń Hummla, Jerzy Nitrowski, ponieważ główny zleceniobiorca zmarł w 1630 r. Hans Hummel był krakowskim organmistrzem pochodzącym z Norymbergii. W czasie, gdy podjął się budowy olkuskich organów, pracował nad przebudową organów w kościele Mariackim w Krakowie oraz budową organów w kościele św. Jakuba w Lewoczy na Słowacji.
Instrument olkuski to najstarsze zachowane polskie organy. Zachował się oryginalny mechanizm oraz większość z 1776 piszczałek. Najstarsza piszczałka jest opatrzona datą 17 grudzień 1615 r. Zostały nastrojone – powtórzę za źródłem* – w obowiązującej w XVII-wiecznej Europie tzw. temperacji średniotonowej. Co oznacza, że zachowały autentyczne brzmienie muzyki renesansowej i wczesnobarokowej.
*źródło
Muzea w Miejskim Ośrodku Kultury
W Miejskim Ośrodku Kultury (200 m od Rynku, ul. Szpitalna 32) wygospodarowano pomieszczenia na trzy wystawy:
> Muzeum Afrykanistyczne
> Kolekcję minerałów Ziemi Olkuskiej
> Muzeum twórczości Władysława Wołkowskiego
Muzeum Afrykanistyczne
Muzeum Afrykanistyczne to jedno z największych w Polsce muzeów poświęconych sztuce i kulturze Czarnego Lądu. Muzeum zapoczątkował olkuski lekarz i pisarz Bogdan Szczygieł, który spędził kilkanaście lat w Afryce. Później kolekcję powiększono o dary prywatnych osób. W placówce obejrzysz stroje, maski rytualne, instrumenty muzyczne, ozdoby, rzeźby, broń, amulety. Oddzielnym działem jest sztuka i malarstwo. Zwróć uwagę, że niektóre obrazy wykonano z wycinanych liści bananowca i skrzydeł motyli.
Na wystawie zgromadzono wiele eksponatów, ale większość pozbawiona jest jakichkolwiek podpisów. Przydałoby się o to zadbać, aby zwiedzający wiedział co ogląda.
Bogdan Szczygieł (1928-1986) doktor nauk medycznych, pisarz, podróżnik. Najdłużej, bo 12 lat pracował w Nigrze jako doradca prezydenta ds. służby zdrowia i wykładowca na wydziale lekarskim tamtejszego uniwersytetu. Znacznie krócej byl w Algierii i Beninie.
Napisał m.in. „Nieprzespany sen Afryki”, „Rubikon czarnych dziewcząt”, „Tubib wśród nomadów”.
Kolekcja minerałów Ziemi Olkuskiej
Na niewielkiej przestrzeni zgromadzono kilka tysięcy eksponatów pochodzących z terenu ziemi olkuskiej. Zobaczysz minerały czyli rudy cynku, ołowiu i srebra. Najciekawsze są tzw. szczotki kalcytowe i galenowe o ciekawych kolorach oraz kryształy pirytu. Drugą grupą ekspozycji są skamieniałe organizmy: amonity, jeżowce, gąbki, belemnity, koralowce, małże i inne. Jest też czerwony zlepieniec parczewski.
Muzeum twórczości Władysława Wołkowskiego
Wiklina to materiał z którego tworzył Władysław Wołkowski (1902-1986). Artysta plastyk podobno był nazywany „Michałem Aniołem wikliny”. Wykonywał oryginalne przedmioty użytkowe, m. in. krzesła, stoły a także postacie, makaty, pejzaże. Oprócz wikliny używał innych naturalnych materiałów jak słoma, sznur lniany i konopny, trzcina.
Niestety w trakcie mojego pobytu muzeum było niedostępne, a szkoda. Prace pooglądałam tylko na zdjęciach.
Godziny otwarcia wszystkich muzeów: wt. – sb. 9.00 – 16.30
Bilety do trzech muzeów: normalny 20 zł, ulgowy 12 zł; wybrana kolekcja – sprawdź ceny na stronie MOK
Srebrny Szlak Gwarków Olkuskich
Srebrny Szlak Gwarków to ścieżka edukacyjno-historyczna w obrębie starówki. Na jej trasie zobaczysz gwarków czyli górników olkuskich. Podobno figurek jest osiemnaście, a każda stoi na postumencie z czerwonego zlepieńca parczewskiego.
Każdy gwarek ma inny atrybut nawiązujący do historii miasta, jest gwarek z herbem Olkusza, z krzyżem, wybijający monety, Skarbnik, gwarek kowal, dwóch gwarków niosących bochen ołowiu i inni. Szlak można przejść wypatrując umieszczone w chodniku repliki monet wybijanych w Olkuszu.
Gdzie na kawę i obiad
Na kawę. Polecam przyjemną kawiarnię Sofa Cafe zlokalizowaną w Rynku nr 30. Dobra kawa. Stoliki na zewnątrz i wewnątrz. Czynna codziennie od 10.00 – 22.00.
Na obiad. W Rynku i okolicy znajdziesz kilka barów i pizzerii ale ja polecę Bar Mleczny (ul. Górnicza 22, równoległa do Rynku). Luksusów się nie spodziewaj, ale dania smaczne i nie drogie. Mnie wystarczyła miska zupy za 8 zł. Są oczywiście drugie dania a nawet pyzy i knedle na sztuki. Niestety czynne tylko od poniedziałku – piątku 10.00-16.30; sb.-nd. nieczynne.
Parking
Zaparkować można w Rynku, przy Miejskim Ośrodku Kultury ale w tygodniu to strefa płatna. Opłaty obowiązują od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00 – 17.00.
Ja byłam w tygodniu, więc zostawiłam samochód na dużym bezpłatnym Parkingu (300 m od rynku), który znajduje się zaraz po zjeździe z głównej drogi nr 94 w ul. Mickiewicza.
Zobacz też
W okolicy, 3 km od Olkusza, zwiedź ruiny zamku Rabsztyn. Blisko stąd na Pustynię Błędowską, do Rezerwatu Pazurek oraz Doliny Sztoły. Możesz też wybrać się do Geoparku Jaworzno zlokalizowanego w dawnym kamieniołomie.
Zobacz jakie jeszcze miasteczka polskie zwiedziłam.
Inne miejsca które odwiedziłam sprawdź na mapie.
Jeśli zechcesz czytać podobne artykuły, proszę zapisz się na mój newsletter. Będzie mi miło, jeśli dołączysz do grona pasjonatów podróży.
