Potężna erupcja Wezuwiusza w 79 n.e. pokryła okolicę grubą warstwą materiału pochodzącego z wybuchu. Na wiele wieków pod popiołami zniknął gęsto zaludniony teren.
Pompeje to najbardziej znane i najczęściej odwiedzane miejsce zniszczone przez wybuch wulkanu. Ale takich odkopanych przez archeologów śladów jest znacznie więcej. Zwiedziłyśmy jeszcze Herkulanum, Ville Poppei oraz Muzeum Archeologiczne, gdzie przeniesiono cenne znaleziska z wykopalisk.
Wybuch Wezuwiusza
Jak na tak odległe czasy, sporo wiemy o wybuchu Wezuwiusza. Naocznym świadkiem tragedii był Pliniusz Młodszy, który obserwował wybuch z odległości 30 km a później opisał. Swój opis erupcji zakończył słowami:
… odmieniony świat, głęboko pogrzebany pod popiołami, niby pod śnieżną lawiną.
Przed wybuchem teren u podnóża wulkanu oraz jego zbocza (poza szczytem) były zagospodarowane. Bliżej morza znajdowały się miejscowości, pojedyncze zabudowania (bogate rezydencje, wiejskie wille), wyżej sady, gaje oliwne oraz uprawy zbóż i winorośli.
Wybuch wulkanu nagle zatrzymał tętniący życiem region. Erupcja trwała dwa dni.
Pierwszego eksplozja wyrzuciła ogromne ilości pumeksu i popiołu, pod którego ciężarem waliły się dachy i domy. Wtedy był jeszcze czas aby opuścić zagrożony teren. Drugiego dnia spłynęła lawina piroklastyczna (tzw. chmura gorejąca) czyli mieszanka gorących gazów, okruchów skalnych i popiołów o temperaturze w granicach 300-700oC. Pędziła z szybkością ponad 160 km/h. Tego już nikt nie przeżył, a ciała dosłownie „wyparowywały”.
Według szacunków Pompeje zamieszkiwało 20 tys. osób, Herkulanum 3-4 tys. Do tej pory odnaleziono ślady po około 2 tys. osób. Ile jeszcze skrywają popioły? Ilu mieszkańcom udało się uciec? Tego raczej się nigdy nie dowiemy.
Odkryte miejsca, wymienione poniżej, wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Udajmy się w podróż do przeszłości
Pompeje
Jak funkcjonowały Pompeje przed tragicznym wybuchem?
Starożytne Pompeje były dosyć dużym miastem jak na owe czasy, co wymagało pewnej organizacji jego funkcjonowania. Najważniejszym placem było Forum, dostępne wyłącznie dla pieszych. Wybudowano przy nim urzędy miejskie, hale targowe, świątynie.
Po pozostałych ulicach mógł się odbywać ruch kołowy. Dla wygody i pewnie bezpieczeństwa mieszkańców po obu stronach jezdni wybudowano wysokie chodniki. Co jakiś czas, głównie przy skrzyżowaniach ulic, kładziono kamienie dla ułatwienia przejścia z jednej strony ulicy na drugą (prototyp współczesnego przejścia dla pieszych?). Kamienie musiały mieć rozstaw umożliwiający przejazd wozom kołowym.
W pobliżu bram miejskich znajdowały się hotele i stajnie dla zwierząt. Na terenie miasta również mieściły się zajazdy oraz wiele barów.
Każdy budynek miał zbiornik na deszczówkę, która spływała z dachu. Wodę do miasta doprowadzono akweduktami i dalej do term, bogatych domów oraz miejskich wodotrysków, które znajdowały się przy ulicy. Kanalizacja ściekowa podłączona była wyłącznie do publicznych szaletów, domy prywatne miały własne doły kloaczne. Od frontu domów urządzano zwykle sklepy i zakłady usługowe: gospody, piekarnie, zakłady pralniczo-farbiarskie.
Oczywiście w mieście nie mogło zabraknąć amfiteatru, teatru, łaźni miejskich, świątyń oraz miejsca do ćwiczeń gimnastycznych.
Uwaga: To nie jest tak, że zobaczysz wszystko co możliwe, lub co sobie zaplanujesz. Zobaczysz to, co akurat otworzą.
Dojazd: linia Circumvesuviana, stacja Pompei Scavi (wejście 100 m od stacji)
Godziny otwarcia: codziennie; listopad-marzec 9.00 – 17.00; kwiecień-październik 9.00 – 19.00
Bilet: 18 €;
Herkulanum (Ercolano)
Herkulanum było otoczone murem i schodziło tarasowo w kierunku morza. W dolnej części mieli swoje wille bogatsi mieszkańcy, na górnych tarasach domy budowała biedniejsza ludność.
Groźne pomruki wulkanu ostrzegły mieszkańców. Wielu z nich udało się na plażę i schroniło w magazynach portowych, pewnie w nadziei, że przypłyną po nich łodzie. Zginęli wszyscy rażeni gorącym podmuchem.
Pierwszy etap erupcji nie dosięgnął Herkulanum. Dopiero drugiego dnia zniszczenia dokonała lżejsza lawina piroklastyczna, która nie uszkodziła tak mocno budynków jak w Pompejach. W wielu zachowały się piętra. Odkryto pozostałości jedzenia, chleb, owoce a także drewniane meble, drzwi, papirusy. Mieszkania były pięknie ozdobione mozaikami i malowidłami.
Wchodząc na teren Herkulanum najpierw widzimy miasto z góry. Następnie idziemy kładką nad dawną plażą. Widać stąd hangary ze szczątkami ludzi, a właściwie ich gipsowymi odlewami. Pozostałości miasta nie są duże więc warto pozaglądać we wszystkie dostępne miejsca.
Dojazd: linia Circumvesuviana, stacja Ercolano Scavi (wejście 500 m od stacji, iść w dół w stronę morza)
Godziny otwarcia: codziennie; listopad-marzec 8.30 – 17.00; kwiecień-październik 8.30 – 19.30
Bilety: 13 €;
Villa Oplontis (Villa Poppea)
Villa Oplontis to nadmorska luksusowa rzymska willa nazwana od starożytnego miasta Oplontis, na którego terenie się znajdowała. Inna nazwa to Villa Poppea, ponieważ prawdopodobnie była rezydencją cesarzowej Poppei Sabiny, drugiej żony Nerona. Obecnie budowla położona jest na terenie miejscowości Torre Annunziata.
Zresztą nie była to jedyny nadmorski budynek. Żyjący w tamtych czasach Strabon, grecki geograf, historyk i podróżnik napisał:
Cała zatoka jest usiana miastami, budynkami, plantacjami, tak zjednoczonymi ze sobą, że wydają się jedną metropolią.
Villa Poppea zajmuje dużą powierzchnię. Oprócz sal reprezentacyjnych oraz służących wypoczynkowi właścicieli posiadała kuchnię, łaźnie, wiele małych pomieszczeń gospodarczych. W części willi piętro przeznaczono na dormitoria dla niewolników, a na parterze urządzono latryny. W ogrodzie znajdował się ogromny basen o wymiarach 60 x 17 metrów otoczony drzewami.
Pomieszczenia ozdobiono freskami, świetnie zachowanymi do obecnych czasów. Całość ozdabiały marmurowe rzeźby. Na terenie rezydencji znajdowało się kilkanaście ogrodów i ogródków, gdzie odkryto grabie, motykę i zegar słoneczny. Rozpoznano pozostałości drzew oliwnych, platanów, cytryn, jabłoni oraz oleandry.
Dojazd: linia Circumvesuviana, stacja Torre Annunziata (wejście 350 m od stacji, iść w dół w stronę morza)
Godziny otwarcia: listopad-marzec 9.00-17.00; kwiecień-październik 9.00-19.00 (nieczynne we wtorek)
Bilet: 5 €;
Muzeum Archeologiczne w Neapolu
Muzeum Archeologiczne (Neapol, Piazza Museo 19) trzeba koniecznie odwiedzić ze względu na cenne eksponaty. Zgromadzono tu znaleziska z Pompei, Herkulanum, Stabii i innych „odkopanych” miejsc – mozaiki, malowidła ścienne, rzeźby, przedmioty codziennego użytku ze szkła, srebra, ceramikę.
Sporą powierzchnię zajmują fantastyczne posągi wykonane z marmuru i brązu, niektóre mają kilka metrów wysokości. Aż trudno uwierzyć, że z tak twardego materiału jakim jest marmur, można wykuć misterne detale.
W muzeum znajduje się kilka innych działów (starożytny Egipt, numizmatyka, prehistoria), ale skupiłyśmy się głównie na zabytkach pochodzących z terenu zniszczonego przez Wezuwiusz.
Jest jeszcze pięknie dekorowana sala zwana Salone della Meridiana ze znakami zodiaku w podłodze, lecz w trakcie naszego pobytu urządzano w niej czasową wystawę.
Dojazd: metro linia 1, stacja Museo (wejście 100 m od stacji)
Godziny otwarcia: 9.00 – 19.30 (nieczynne we wtorek)
Bilet: 18 €;
Informacje praktyczne
Campania ArteCard
Jeśli planujesz kilkudniowe zwiedzanie warto zaopatrzyć się w kartę Campania ArteCard (wyłącznie w formie aplikacji na telefon). Jest kilka możliwości: sam Neapol albo Kampania, 3-dniowa, 7-dniowa. My zakupiłyśmy 3-dniową na Kampanię za 32 € (ulgowa 24 €).
Aplikacja 3-dniowa umożliwia wejście do dwóch pierwszych atrakcji za darmo oraz do kolejnych z 50% zniżką, a także do darmowego korzystania z komunikacji publicznej w Neapolu i linii Circumvesuviana. Listę muzeów dostępnych ze zniżką sprawdź na stronie Campania ArteCard, jest dosyć długa i obejmuje najważniejsze miejsca.
Uwaga
> korzystając z ArteCard najpierw wybierz się do dwóch (darmowe) najdroższych miejsc, które chcesz odwiedzić, pozostałe będziesz zwiedzać za pół ceny,
> aplikacja ArteCard dobrze działała przy wejściach do muzeów, na teren wykopalisk; ani raz nie otworzyła bramki do metra lub Circumvesuviany, jednak była uznawana, a bramkę otwierał ktoś z obsługi,
> jeśli nie chcesz samemu ściągać aplikacji, możesz to zrobić zaraz po przylocie, na lotnisku w Neapolu, stanowisko z tabliczką ArteCard.
Transport
Alibus – autobus lotniskowy. Chyba najwygodniejsza sposób pokonania trasy Lotnisko w Neapolu – Piazza Garibaldi (Stazione Centrale). Aby wsiąść w autobus na lotnisku należy przejść około 100 m na przystanek. Z Piazza Garibaldi autobus odjeżdża sprzed wejścia na dworzec kolejowy. Bilet 5 € w jedną stronę do kupienia m.in. u kierowcy, w automatach.
Linią Circumvesuviana można dojechać do najważniejszych atrakcji u podnóża Wezuwiusza a także do Sorrento. Rozkład jazdy oraz trasy linii sprawdź tutaj.
Po Neapolu warto poruszać się metrem, przynajmniej jest bez korków ulicznych. Trasy i przystanki metra sprawdź na stronie komunikacji publicznej.
Więcej na temat komunikacji w Neapolu (w języku polskim) dowiesz się tutaj i tutaj.
Co dalej
Na terenie Włoch jest wiele interesujących starożytnych obiektów. Jedne z ciekawszych znajdziesz w Rzymie, a przy okazji zwiedzisz miasto. Albo zostaw starożytność i wybierz się do urokliwej Toskanii.
Oczywiście nie możesz pominąć Neapolu. Ja, z barku czasu, zwiedziłam zbyt mało i mam duży niedosyt. Jest powód aby wrócić.
A może zaplanuj wycieczkę do starożytnego Perge znajdującego się na terenie Turcji.
Inne miejsca które odwiedziłam zobacz na mapie.
Jeśli zechcesz czytać podobne artykuły, proszę zapisz się na mój newsletter. Będzie mi miło, jeśli dołączysz do grona pasjonatów podróży.
