Zamość miał być miastem idealnym, pięknym, funkcjonalnym i bezpiecznym. I takim był. Dla mnie jest przede wszystkim piękną miejscowością z urokliwymi kamienicami i małymi podwórkami przypominającymi włoskie.

W treści wpisu:

• zwiedzanie miasta
• widok na Zamość
• spacer wokół twierdzy

Zamość trudno porównać do jakiegokolwiek innego miasta w Polsce m.in. ze względu na włoski styl widoczny w architekturze. Przez swą odmienność zyskał wiele nazw: „Perła Renesansu”, „Padwa Północy”, „Miasto Arkad”. Jego unikalne Stare Miasto wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

O początkach Zamościa

W 1578 r. Jan Zamoyski, kanclerz wielki koronny wpadł na pomysł wybudowania od podstaw prywatnego miasta. A że był zafascynowany włoską architekturą, realizację planu powierzył świetnemu architektowi włoskiemu – Bernardo Morando.

Jan Zamoyski tak napisał o swoim projekcie:

Mając na względzie bezpieczeństwo i pożytek nie tylko mój i przyjaciół moich, ale całego sąsiedztwa i poddanych z sąsiednich wsi moich, postanowiłem zbudować miasto, połączone z tym zamkiem i świątynią, które to miasto wałem i fosą wzmocnię kosztem moim. Temu miastu nadaję nazwę wraz z zamkiem Zamoście nad Wieprzcem.

Założyciel Zamościa, Jan Zamoyski (1542 – 1605) wyniósł swój ród z prowincjonalnego, do jednego z pierwszych w Rzeczypospolitej. Nauki pobierał w Paryżu, Strasburgu i Padwie. W 1563 r. został wybrany rektorem akademii padewskiej. Po powrocie do kraju został mianowany sekretarzem króla Zygmunta II Augusta. Szybko stał się wpływowym politykiem i obejmował kolejne funkcje – podkanclerzego koronnego, kanclerza wielkiego koronnego i hetmana wielkiego koronnego.
O ile jego życie zawodowe było pełne sukcesów, to życie prywatne już nie. Miał cztery żony, z których trzy pierwszy zmarły bardzo młodo a urodzone z nich dzieci zmarły w niemowlęctwie. Dopiero z czwartą żoną, Barbarą Tarnowską, miał dwoje dzieci: Gryzeldę (zmarła w dzieciństwie) i Tomasza późniejszego II ordynata i wielkiego kanclerza koronnego.
Jan Zamoyski zmarł w wieku 63 lat na atak serca.

Miejsce pod budowę miasta wybrano na niewielkim wzniesieniu częściowo otoczonym bagnami i rozlewiskami rzek. Wybudowano potężne fortyfikacje z siedmioma bastionami oraz otoczono głęboką fosą. Do twierdzy prowadziły tylko trzy bramy. Dzięki temu miasto nigdy nie zostało zdobyte szturmem. Wewnątrz układ przestrzenny dokładnie rozplanowano. W części zachodniej znajdował się Pałac Zamoyskich, Akademia Zamoyska i kolegiata. Centralnym punktem jest kwadratowy Wielki Rynek o boku długości 100 metrów z ratuszem usytuowanym w północnej pierzei. Dodatkowo zaplanowano jeszcze dwa mniejsze rynki: Wodny i Solny. Wszystkie ulice przecinają się pod kątem prostym.

Z czasem miasto stało się wielonarodowe i wielokulturowe. Osiedlili się w nim Ormianie, Żydzi, Grecy a także Szkoci, Anglicy, Holendrzy, Włosi, Węgrzy. Miasto stało się barwne i bogate. Kwitł handel, również luksusowymi towarami sprowadzanymi z dalekich krajów.

14 miejsc, które warto zobaczyć w Zamościu

1. Rynek Wielki

Głównym budynkiem Wielkiego Rynku a zarazem symbolem Zamościa jest ratusz z charakterystycznymi wachlarzowymi schodami. Został wzniesiony w XVI w. ale obecną formę otrzymał w XVIII w. Aktualnie mieści się w nim Urząd Miejski, Straż Miejska a na parterze Informacja Turystyczna, do której koniecznie zajrzyj po pomocne w zwiedzaniu materiały.

W sezonie letnim codziennie o godzinie 12.00 z wieży ratuszowej rozbrzmiewa hejnał. Natomiast w jego podziemiach udostępniono trasę turystyczną, o której poniżej.

Rynek otaczają podcieniowe mieszczańskie kamienice. Szczególnie wyróżniają się kolorowe i bogato zdobione ornamentami i płaskorzeźbami kamienice ormiańskie. Ale rozejrzyj się wokoło i odszukaj np. kamienicę Linkowską (Rynek Wielki 5), którą zdobią jońskie pilastry oraz popiersia Herkulesa i Minerwy. Współczesnym. ale przyjemnym dodatkiem są restauracyjne ogródki.

2. Podziemia ratusza

Pełna nazwa tej trasy brzmi: Trasa w Podziemiach Oficyn Ratusza. Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem, który opowiada o zamojskim ratuszu i prowadzonych pracach archeologicznych. Polecam raczej osobom dorosłym ze względu na dużą dawkę historii lecz niewiele do zobaczenia, głównie fotografie. Najciekawszym „eksponatem” jest cysterna na wodę oraz studnia z XIX w.

Godziny otwarcia: codziennie, maj-wrzesień o godz. 11.00 i 14.00, kwiecień, październik o godz. 14.00.
Wstęp: bilet normalny 20 zł, ulgowy 16 zł.

3. Muzeum Zamojskie

Muzeum Zamojskie utworzono w ormiańskich kamienicach położonych przy Wielkim Rynku. Na trzech kondygnacjach można zapoznać się z historią rodu Zamoyskich, zobaczyć portrety członków rodziny i sprzęty jakich wówczas używano. Znajduje się tu również makieta Zamościa, wystawa archeologiczna, etnograficzna i galeria rzeźby.

Godziny otwarcia: wt.-nd. 10.00 – 16.00/17.00 w zależności od sezonu.
Wstęp: bilet normalny 19 zł, ulgowy 12 zł.

4. Katedra

Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła nawiązuje wyglądem do kościołów włoskich. Wewnątrz świątyni znajduje się dziewięć kaplic, w których umieszczono cenne ołtarze i obrazy. Wśród nich warto zwrócić uwagę na kaplicę Zamoyskich i wykonaną z czarnego marmuru płytę nagrobną Jana Zamoyskiego. Ponadto w kaplicy znajduje się obraz Przemienienia Pańskiego oraz portrety założyciela miasta i jego syna Tomasza. Sufit ozdabiają elementy geometryczne i roślinne.

Ciekawostka
Wymiary katedry: długość 45 m, szerokość 30 m nawiązują do wymiarów ówczesnego Zamościa i są równe jego 15-krotnemu pomniejszeniu.

Pod nawą główną znajdują się krypty (zwiedzanie tylko lipiec-sierpień), gdzie spoczywa hetman Jan Zamoyski oraz członkowie rodziny. Pochowano tu również głównego architekta – Bernarda Morando.

5. Punkt widokowy na dzwonnicy katedralnej

Obok katedry znajduje się dzwonnica z trzema dzwonami: największy „Jan” z XVII w. oraz „Wawrzyniec” i „Tomasz z XVIII w. W sezonie letnim wieża katedralna jest udostępniona do zwiedzania stanowiąc atrakcyjny punkt widokowy na miasto i okolicę. Trzeba tylko pokonać 122 stopnie.

Godziny otwarcia w sezonie letnim: wt.-nd. 12.00-16.00.
Wstęp: bilet normalny 5 zł, ulgowy 3 zł.

6. Pałac Zamoyskich i Akademia Zamoyska

Pałac założyciela miasta był pierwszym obiektem jaki zaczęto budować po założeniu miasta. Miał dwie kondygnacje, wieżę i dwuskrzydłowe schody. Jednak budynek był wielokrotnie przebudowywany przez co zatracił dawny wygląd i obecnie nie prezentuje się zbyt ciekawie. Na skwerze przed pałacem stoi pomnik Jana Zamoyskiego na koniu.

Akademia Zamoyska położona jest w pobliżu pałacu. Była trzecią, po krakowskiej i wileńskiej, uczelnią na terenie Rzeczypospolitej.

7. Kościół pw. Zwiastowania NMP

Kościół pw. Zwiastowania NMP był jedną z największych świątyń w Europie. W późniejszym okresie do kościoła dobudowano klasztor franciszkanów. Po rozbiorze Polski klasztor zlikwidowano. Obiekt pełnił różne funkcje – magazynu, muzeum, liceum, kina.

Franciszkanie powrócili w 1993 r. i obecnie budynek pełni swoją pierwotną funkcję. Kościół wyremontowano i obecnie zwraca uwagę białą fasadą i zdobieniami.

8. Uliczki i rynki Starego Miasta

Wyrusz na spacer uliczkami miasta w trakcie którego odkryjesz wiele urokliwych miejsc i ciekawostek.

Rynek Solny, jak nazwa wskazuje, służył głównie jako miejsce handlu solą. Zabudowa wokół niego jest dosyć różnorodna. Z jednej strony zamyka go Akademia Zamoyska, a od południa, przylegający do ratusza budynek dawnego więzienia. Współcześnie na Rynku Solnym pojawiła się kotwica pochodząca ze statku „Ziemia Zamojska” – dar Polskiej Żeglugi Morskiej. Blisko kotwicy zatrzymał się Krasnal Batiaryga, postać z „Księgi krasnali roztoczańskich” Lusi Ogińskiej.

Rynek Wodny nigdy nie pełnił funkcji handlowych. Stały przy nim domy znamienitych mieszkańców miasta, które jednak się nie zachowały. Obecnie pełni funkcję skweru ze współczesną fontanną, której strumienie tryskają z poziomu płyty rynku. Stąd też można wyruszyć melexem na zwiedzanie miasta.

Przemierzając uliczki miniesz dom, w którym urodził się i mieszkał Marek Grechuta (ul. Grodzka 7) – piosenkarz, kompozytor i poeta. Na Grodzkiej przejdziesz po wmurowanych w bruk płytach, przypominających o ludziach zasłużonych dla Zamościa. W wielu miejscach odkryjesz figurki bohaterów poezji Bolesława Leśmiana, może to być Bajdała i Dusiołek, Jaszczury, Znikomek i jeszcze kilka innych. I nie zapomnij zajrzeć na zadbane i zielone podwórka. Niektóre z nich pełnią rolę przejść między ulicami.

9. Synagoga

Synagogę wybudowano w centrum dawnej dzielnicy żydowskiej w 1610 r. Wewnątrz moją uwagę zwróciły barwne dekoracje. Synagogą zarządza Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. W obiekcie odbywają się również wykłady, koncerty i wystawy.

Godziny otwarcia w sezonie letnim: wt.-nd. 10.00-18.00; poza sezonem wt.-nd. 10.00-14.00.
Wstęp: bilet normalny 15 zł, ulgowy 10 zł.

10. Twierdza

Kiedy na zlecenie Jana Zamoyskiego wybudowano twierdzę, był to jeden z najnowocześniejszych systemów obronnych ówczesnej Rzeczypospolitej. Budowę rozpoczęto od usypania ziemnych fortyfikacji, następnie przystąpiono do prac murarskich. W efekcie powstały mury z siedmioma bastionami i trzema bramami: Lubelską, Szczebrzeską i Lwowską. Całość otaczała fosa oraz bagna i rozlewiska. Budowa twierdzy trwała 32 lata i została ukończona za II ordynata – Tomasza Zamoyskiego.

Jeśli dysponujesz odpowiednim czasem, obejrzyj fortyfikacje na dwa sposoby: od wewnątrz i z zewnątrz. Po zewnętrznej stronie trochę się nachodzisz, bo to około 3 km, ale zobaczysz mury z innej, równie ciekawej perspektywy. Prawie całą trasę pokonasz spacerowymi alejkami.

11. Prochownia

Prochownia została dobudowana w 1845 r. Zajrzałam tu aby obejrzeć prezentację multimedialną „Historia twierdzy i miasta Zamość”. Film przeniósł mnie w czasy początków powstania miasta i prowadził przez kolejne wieki.

Obok znajduje się Arsenał z kolekcją broni oraz nieco dalej Pawilon pod Kurtyną z wystawą „Zamojszczyzna na tle działań militarnych i rozwój techniki wojskowej w XX wieku”, ale tych miejsc nie zwiedzałam. W kasie można zakupić bilet łączony na Prochownię, Arsenał i Pawilon pod Kurtyną lub tylko na jeden obiekt.

Godziny otwarcia Prochowni: wt.-nd. 10.00 – 15.00/16.00;
Wstęp do Prochowni: normalny 13 zł, ulgowy 8 zł.

12. Rotunda

Rotunda jest częścią fortyfikacji ale została dobudowana dopiero na początku XIX w. Miała za zadanie umocnić obronność miasta od strony południowej. Jest wysunięta o 500 metrów od zasadniczej twierdzy.

W czasie II wojny znajdował się tu obóz jeniecki, wykonywano egzekucje, w tym również dzieci. Szacuje się, że w Rotundzie zginęło sześć do ośmiu tysięcy ludzi. Miejsce upamiętniono jako Pomnik Męczeństwa Zamojszczyzny, umieszczając wewnątrz tablice informacyjne i epitafia poświęcone grupom społecznym oraz poszczególnym osobom. Ponieważ większość ofiar nie ma swoich grobów dlatego wzniesiono im symboliczne mogiły. Wokół Rotundy oraz wzdłuż dojścia do niej znajduje się cmentarz.

13. Widokowe kładki dla pieszych

Dwie położone obok siebie kładki dla pieszych prowadzą nad linią kolejową i są jednocześnie punktem widokowym na mury i miasto oraz na teren spacerowy otaczający fortyfikacje. Aby pokonać tory kolejowe nie masz potrzeby tu wchodzić ponieważ obok jest przejście w ich poziomie. Mimo to warto dla widoków.

14. Park Miejski

Park Miejski przylega do Starego Miasta. Znajduje się tu staw z kilkoma mostkami. Na poręczy jednego z nich usiadła Dziewczyna, jedna ze wspomnianych wyżej figurek Leśmiana. Poza tym kwiatowe klomby i okazałe drzewa. Sama przyjemność.

Informacje praktyczne

Informacja Turystyczna
Pobyt w Zamościu rozpocznij od wizyty Zamojskim Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej. Kompetentni pracownicy wyposażą w mapkę i podpowiedzą co i kiedy zwiedzić, ponieważ muzeów i wystaw jest wiele lecz czynne są w różnych dniach i godzinach.

Ile czasu przeznaczyć na zwiedzanie?
Stare Miasto w Zamościu nie jest duże więc na jego obejście wystarczy kilka godzin. Ale ja polecam przeznaczyć na zwiedzanie cały weekend. Będziesz mieć czas na spacer po Zamiściu i Parku Miejskim, zobaczenie wybranych muzeów lub wystaw (wszystkich nie dasz rady), przyjrzenie się fortyfikacjom oraz chwilę zadumy w Rotundzie. A także skorzystanie z oferty licznych restauracji i kawiarni.

Muzea i wystawy
W Zamościu jest wiele interesujących muzeów i wystaw. Ja opisałam te, które sama odwiedziłam. Dlatego zapoznaj się z ofertą miasta i wybierz coś dla siebie.

Co dalej

Z Zamościa blisko jest do Zwierzyńca i na Roztocze, terenu który kiedyś należał do Jana Zamoyskiego. Trochę dalej odwiedź świetnie zachowany Pałac Zamoyskich w Kozłówce. Piękny zamek możesz też obejrzeć w Łańcucie. A z innych małych urokliwych miejscowości odwiedzić trzeba Kazimierz Dolny.

Inne miejsca które odwiedziłam zobacz na mapie.

Jeśli zechcesz czytać podobne artykuły, proszę zapisz się na mój newsletter. Będzie mi miło, jeśli dołączysz do grona pasjonatów podróży.

http://