Świerklaniec mógł być atrakcją znaną w całej Polsce a może i dalej. Ale nie jest, ponieważ wspaniały pałac zwany „Małym Wersalem” został spalony, wysadzony i rozebrany. Pozostał zabytkowy park z innymi budynkami znajdującymi się na jego terenie. Ale i tak warto tu przyjechać.
W treści wpisu:
- co pozostało z „Małego Wersalu”
- kilometry ścieżek spacerowych
- „odkrywanie” innych parkowych budynków
Świerklaniec jest niewielką miejscowością w powiecie tarnogórkim, w województwie śląskim. Historia miejscowości mocno związana jest z rodem Donnersmarcków. Już w XVII w. założono pierwszy park. Natomiast w II-ej połowie XIX w. hrabia Giudo von Donnersmack wybudował pałac wzorowany na Wersalu, stąd jego nazwa „Mały Wersal”.
Wspaniały pałac musiał być otoczony równie wspaniałym parkiem. A więc i ten przebudowano. Odpowiednio rozlokowano grupy drzew, w przestrzeń wkomponowano rzeczki, kanały, stawy, dywany kwiatów, rzeźby i fontanny. Park oświetlono lampami zasilanymi biogazem.
Więcej na temat tego miejsca przeczytaj na stronie Gminy Świerklaniec a krótkie filmy obejrzyj tutaj i tutaj.
Co pozostało z dawnej świetności
Zachowała się większość budynków znajdujących się na terenie parku ale nie pałac. Jednak oglądając niektóre z zabudowań jak Pałac Kawalera czy folwark, można próbować wyobrazić sobie dawną świetność posiadłości. Jeśli zechcesz zobaczyć wszystkie wymienione miejsca, gwarantuję ci, że nieźle się nachodzisz.
Park
To co zobaczymy na początek, to ogromny park, który jest jednym z największych zabytkowych parków w Polsce. Rośnie tu około 100 gatunków drzew. Park zaprojektowano w ten sposób, że w jego centralnej części występują nieliczne drzewa. Linia zewnętrzna tworzy bardziej zwarty drzewostan, a między nimi zaprojektowano polany otoczone drzewami. Wiosną kwitnące łąki wyglądają prześlicznie.
Po parku można nie tylko spacerować ale też jeździć na rowerach, hulajnodze czy rolkach ponieważ niektóre alejki mają asfaltową nawierzchnię.
Była jeszcze brama wjazdowa na teren pałacu. Ocalała, ale nie ma jej w Świerklańcu. Została przeniesiona do Parku Śląskiego w Chorzowie, wejdziesz przez nią na teren ogrodu zoologicznego.
Kordegarda
Kordegardę czyli portiernię zobaczysz zaraz po przekroczeniu bramy wjazdowej. Obecnie znajduje się w niej Urząd Stanu Cywilnego.
Pałac „Mały Wersal”
Pałac spłonął w 1945 r., a to co z niego pozostało, wysadzono w latach ’60. Z pałacu nic nie pozostało, zachował się jedynie ozdobny taras z fontanną i czterema rzeźbami walczących zwierząt. Między nimi umieszczono fontannę będącą kopią paryskiej znajdującej się w Obserwatorium Astronomicznym, a przedstawiającą trzy gracje podtrzymujące kulę ziemską.
„Mały Wersal” był jak na owe czasy nowoczesnym budynkiem. Znajdowały się w nim 34 duże sale oraz 6 apartamentów z luksusowymi łazienkami z bieżącą wodą i kanalizacją, miał nowoczesny system ogrzewania i wentylacji. W sumie było w nim około 100 pomieszczeń. Ze względu na podmokły teren, podobno wybudowano go na 2000 dębowych pali wbitych w grunt.
Amfiteatr
Tuż obok nieistniejącego pałacu zachowała się muszla koncertowa z początku XX w. Także obecnie w amfiteatrze odbywają się występy i koncerty.
Pałac Kawalera
Budynek zwany Pałac Kawalera powstał w celu podejmowania znamienitych gość, a szczególnie cesarza Niemiec, Wilhelma II, który przyjeżdżał tu na polowania. Wnętrza budynku urządzono z przepychem. Pałac wyposażono w cenne meble, rzeźby, obrazy, marmurowe posadzki. Nie zabrakło również luksusowych łazienek czy centralnego ogrzewania.
Na frontonie budynku umieszczono napis „Memento vivere” (Pamiętaj o tym, by żyć), co bardzo podobało się goszczącym tu kawalerom, stąd nazwa budynku – Pałac Kawalera.
Staw
Ozdobą parku jest staw. Z pałacowego tarasu, szerokimi schodami można było zejść nad jego brzeg. Właściwie można zejść i dzisiaj bo taras ze schodami nadal istnieją.
Spacerując wokół stawu, po drugiej jego stronie niż pozostałości pałacu, znajduje się wejście na wał zbiornika wodnego Kozłowa Góra (Zbiornik Świerklaniec). Co ciekawe został on utworzony w latach 1933–1939 dla celów militarnych i stanowił element systemu umocnień. Dopiero w latach powojennych zaadaptowano go do funkcji rezerwuaru wody pitnej. Obejście stawu to 1,3 km.
Dawny folwark
Warto podejść do imponujących zabudowań folwarku, niektóre z nich niestety niszczeją. Znajdowały się tutaj domy mieszkalne dla pracowników, magazyny, biura, pralnie, spichlerze, kuźnia, wylęgarnia ptaków, obora, stajnia dla koni pociągowych.
Stajnia Pałacowa
Stajnia Pałacowa znajdowała się blisko ruin Starego Zamku ale trudno im się przyjrzeć z bliska. Teren jest prywatny i ogrodzony.
Ruiny Starego Zamku
Najstarszą budowlą, której ślady można w parku zobaczyć to ruiny Starego Zamku. Warownia otoczona była fosą, która z dawnego założenia zachowała się najlepiej. Zamek spotkał podobny los jak pałac – spłonął w 1945 r., a pozostałości wysadzono w latach 60′. Obecnie ledwie można dostrzec niewielkie fragmenty murów wyłaniające się z porastającej je zieleni.
Po wybudowaniu „Małego Wersalu” i przeprowadzce właściciela do nowej siedziby, Stary Zamek z czasem przeznaczono dla urzędników administrujących dobrami von Donnersmacków.
Kościół i mauzoleum
Kościół wybudowano pod koniec XIX w. i pierwotnie był świątynią ewangelicką. Ufundowany jako świątynia pałacowa, służył także mieszkańcom wsi. Kościół został połączony przez krużganek z kaplicą grobową rodziny Donnersmarck.
Po II wojnie kościół i mauzoleum było kilkukrotnie niszczone. Dopiero w latach 80. XX w. został odrestaurowany i pełni obecnie funkcję kościoła katolickiego.
Zabudowania ogrodowe
Pałac posiadał również ogród ze szklarniami. Całość była otoczona murem a w jego obrębie znajdowała się kotłownia, wieża ciśnień, dom ogrodnika oraz oranżerie. Uprawiano w nim warzywa, zioła, kwiaty, owoce, także egzotyczne jak figi i ananasy.
Informacje praktyczne
Parkowanie. Najbliżej centralnej części parku znajduje się Parking Główny Parku Świerklaniec, tuż za bramą wjazdową i obok dawnej portierni. Płatny prawdopodobnie w weekendy, byłam w tygodniu i nie pobierano opłat.
Gastronomia: Na terenie parku przy Pałacu Kawalera znajduje się kawiarnia. Lody, kawę czy gofra można też kupić w budce przy stawie. Jednak aby zjeść coś obiadowego proponuję zajrzeć do restauracji Villa Park, która znajduje się obok parku naprzeciwko przystanków autobusowych.
Wstęp do parku: bezpłatnie.
Zwiedzanie z przewodnikiem. Nie korzystałam, ale na ustawionej w parku tablicy jest informacja o takiej możliwości. Pod informacją podpisało się Stowarzyszenie Wrazidlok, pasjonaci Górnego Śląska. Zajrzyj na ich stronę, bo ciekawe imprezy i spotkania organizują nie tylko w Świerklańcu ale i w innych pobliskich miejscowościach.
Poniżej zdjęcie z informacją o zwiedzaniu parku i Pałacu Kawalera.
Co dalej
Blisko Świerklańca, w miejscowości Nakło Śląskie znajduje się dawna letnia rezydencja rodziny Donnersmarck. W pałacu obejrzysz niewielkie muzeum wraz z filmem wprowadzającym w historię rodziny. Zajrzyj też do Tarnowskich Gór z ładnym rynkiem oraz kopalnią wpisaną na listę UNESCO.
Jeśli lubisz duże zabytkowe parki koniecznie wybierz się do wspaniałego Parku Mużakowskiego położonego na granicy polsko-niemieckiej lub do parku w Gołuchowie na którego terenie stoi zamek i nie tylko.
Inne miejsca które odwiedziłam zobacz na mapie.
Jeśli zechcesz czytać podobne artykuły, proszę zapisz się na mój newsletter. Będzie mi miło, jeśli dołączysz do grona pasjonatów podróży.
